dinsdag 29 december 2015

Schrijfwijze: op komst of opkomst? Te veel of teveel?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: op komst of opkomst? Te veel of teveel?

In de Nederlandse taal, anders dan in bijvoorbeeld het Engels, proberen we de spatie zo veel als mogelijk uit te bannen. Samenstellingen genieten vrijwel altijd de voorkeur. Toch zijn er een aantal uitzonderingen op de regel.

Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat de betekenis van het woord verandert wanneer voor samenvoeging wordt gekozen. op komst of opkomst bijvoorbeeld. Wanneer we het hebben over opkomst als samenvoeging dan hebben we het over bijvoorbeeld de hoeveelheid mensen die ergens aan meedeed, de opkomst bij verkiezingen bijvoorbeeld. Ook kan het gaan over een fenomeen dat steeds vaker voorkomt, de opkomst van het bloggen bijvoorbeeld.
Hebben we het over op komst, dus met een spatie, dan hebben we over iets wat aanstaande is. Zo is in het bovenstaande voorbeeld het jaargetijde winter niet ver weg meer. Denk bijvoorbeeld ook aan een zwangerschap, dan is een baby op komst.

Te veel of teveel?

Een andere is het verschil tussen teveel en te veel. Deze is ingewikkelder omdat zij in de basis een redelijk gelijke definitie kennen. te veel betekent namelijk dat je met minder ook het gewenste resultaat had kunnen boeken. je hebt bij voorbeeld te veel woorden gebruikt om een opstel te schrijven. 

Teveel betekent dat er een overschot is. Deze schrijfwijze gebruik je wanneer teveel een zelfstandig naamwoord is. Een teveel of het teveel.

zaterdag 19 december 2015

Schrijfwijze: seconde of seconden? Basketball of basketbal?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: seconde of seconden? Basketball of basketbal?

Misschien wel de moeilijkste van alle meervoudsvormen is die van de tijdseenheden. Want je hebt immers 24 uren maar je kunt ook 24 uur erover doen. Toch zit dat bij bijvoorbeeld minuten en seconden anders.
Vooral waneer het over seconden gaat blijkt er nog weleens iets fout te gaan. Terwijl het best gemakkelijk te onderscheiden is, is het meer dan één en dus meervoud? Dan komt er altijd een n achteraan. 

Basketbal

Regelmatig ontstaat er enige verwarring over de schrijfwijze van het woord basketbal. Is dat nu met een l of met dubbel l? Dit komt omdat de Nederlandse en Engelse schrijfwijzen inderdaad precies in die ene letter verschillen.
Zo kan het dus gebeuren dat in een Nederlandse tekst een Engelse schrijfwijze terecht komt zoals basketballwedstrijd. Overigens is het belangrijk om te vermelden dat wanneer men over de Amerikaanse profcompetitie NBA schrijft het kan zijn dat gekozen wordt voor het consequent doorvoeren van de schrijfwijzde basketball. Dit gebeurt bijvoorbeeld op sportblog SportAmerika. In andere gevallen is de Nederlandse wijze basketbal, de enige juiste.

dinsdag 15 december 2015

Schrijfwijze: Continu of continue?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: Continu of continue?

De schrijfwijze van het woord continu lijkt steeds vaker voor verwarring te zorgen. Steeds vaker wordt achter het woord een e geplakt. Op zich is de schrijfwijze continue niet verkeerd, dit is echter afhankelijk van de context.

Een synoniem voor continu is voortdurend. Wanneer iets voortdurend verandert, verandert het dus continu. En voortdurende verandering is een continue verandering. Wil je dus het woord continu gebruiken, dan is het synoniem voortdurend een goed ezelsbruggetje om de schrijfwijze te testen.

Overigens is het leuk om te weten dat de opmars van de schrijfwijze continue met iets heel anders te maken heeft, namelijk de opkomst van videogames. In video games wordt de vraag continue? regelmatig gesteld. De vertaling hiervan is eerder vervolgen dan voortduren. Denk ook aan het einde van een aflevering van een televisieserie to be continued/wordt vervolgd.

dinsdag 17 november 2015

Schrijfwijze: In of op? Stijl of steil?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: In of op? Stijl of steil?

Een moeilijk te maken onderscheid in de Nederlandse taal is dat tussen in en op wanneer het over een eiland gaat. Zo stond onlangs in een interview met Superman-acteur Henry Cavill dat hij in Jersey was geboren.


Het onderscheid tussen in en op is er één van geografie ten opzichte van staatskunde. Eilanden als Jersey, Corsica of Texel zijn eilanden die behoren bij een land, het zijn geen landen op zich. Dit betekent dat de schrijfwijze die behoort bij het woord eiland, op dus, wordt over genomen. Je bent geboren op een eiland dus ook op Jersey. Anders is dat voor bijvoorbeeld Cuba of IJsland. Dit zijn weliswaar ook eilanden, maar tevens de namen van landen. In dat geval wordt de schrijfwijze ook overgenomen. Een voorbeeld is: het onderwijssysteem in Cuba.

Stijl of steil?

In de Volkskrant stond dat iemand graag blond stijl haar wilde. De spreekster in kwestie valt hierin niets te verwijten maar de journalist wel. Het gaat namelijk niet over de klasse van het haar maar over het hebben van recht (of glad) haar. Steil haar dus. Een letter verschil leidt tot een totaal andere zin.


maandag 2 november 2015

Schrijfwijze: 65+er of 65-plusser? Hoewel of ondanks dat?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: 65+er of 65-plusser? Hoewel of ondanks dat?

Een belangrijk aspect van goede tekstbeheersing is consequent zijn in de manier waarop men een bepaalde schrijfwijze hanteert. Een goed voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld het gebruik van cijfers. Wanneer men drie schrijft, schrijf dan niet in de volgende alinea 3. Een ander voorbeeld is het gebruik van de schrijfwijze van een samengesteld woord. Op de website Frankwatching werd nogal gegoocheld met de schrijfwijze van 65-plusser. Zo werd op meerdere plekken in het artikel voor deze wijze gekozen.
Toch werd ook zo nu en dan een andere schrijfwijze gehanteerd.
Deze laatste wijze is niet alleen inconsequent, hij is ook fout. wanneer men ervoor kiest om in plaats van plusser te schrijven een plusteken te gebruiken vervalt namelijk de samenstellingsregel. 65e en plusser zijn afzonderlijk als woorden te gebruiken, 65+ en er niet. Kies je ervoor om 65+'er te schrijven, gebruik dan een apostrof.

Hoewel of ondanks dat?

In de vertaling van de Scandinavische thriller De Zoon van Jo Nesbø viel het gebruik van de woorden ondanks dat op.
Dit gebruik is een typisch voorbeeld van ronduit lelijk taalgebruik. Ondanks dat, het gebruik van twee woorden, is simpelweg omslachtig. Een mooi, direct, Nederlands woord dat exact hetzelfde betekent bestaat namelijk ook. Hoewel heeft in dit gebruik exact dezelfde betekenis en is daarom veel mooier en beter. De schrijfwijze van ondanks dat is niet verkeerd, toch is het niet goed. Hoe tegenstrijdig dat ook mag klinken.

maandag 26 oktober 2015

Schrijfwijze: ik ervoor of erna? Zwarte Pietdiscussie of Zwartepietdiscussie?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: Ik ervoor of erna? Zwarte Pietdiscussie of Zwartepietdiscussie?

Ditmaal in Schrijfwijze twee voorbeelden die de wenkbrauwen deden fronsen, maar beide juist bleken.

Onlangs viel het oog op een wat vreemde rubrieknaam in een plaatselijk blad. Ik en mijn club was de titel. Hoort dat niet andersom, mijn club en ik? Nee, dat blijkt niet perse zo te moeten. Allereerst is het zichzelf niet op de eerste plaats zetten wanneer men over een aantal personen spreekt slechts een vorm van beleefdheid, geen regel. Ten tweede gaat het in dat geval om personen en in dit geval om een band. Ik en mijn club gaat over clubliefde, niet over een activiteit die de club en de persoon in kwestie samen uitvoeren.


Schrijfwijze heeft regelmatig in het teken gestaan van spatiegebruik. Voornamelijk wanneer dit gebruik onjuist was. Ook deze week leek er weer een voorbeeld bij te komen. Totdat bleek dat er een uitzondering op de regel bestaat. Want wat is het geval, een eigennaam wordt in de Nederlandse taal ook met spatie als één geheel gezien. Anders dan bij tweede divisie en tweededivisieclub spreken we daarom wel van Zwarte Piet en Zwarte Pietdiscussie.


maandag 19 oktober 2015

Schrijfwijze: Spatiegebruik, juist of niet? Eigennaam, ja of nee?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: Spatiegebruik juist of niet? Eigennaam, ja of nee?

Een een e-mailbericht over een vacature viel te lezen dat men op zoek was naar een content medewerker. Spatiegebruik is al vaker aan de orde gekomen op het Schrijfwijzeblog en ook hier is het op zijn plaats aan te geven waarom dit fout is. Content medewerker is zoals duidelijk te lezen is in dit bericht bewust los van elkaar geschreven, het staat namelijk tweemaal kort achter elkaar op dezelfde wijze gespeld.

Contentmedewerker is als definitie dan ook nog niet in (online) woordenboeken te vinden. Toch lijkt mij dat, wanneer men ook over een redactiemedewerker, productiemedewerker en baliemedewerker spreek, de enige juiste schrijfwijze het aaneenschrijven van de beide woorden is. Denk bijvoorbeeld ook aan het woord contentmanagementsysteem.


 Eigennaam, ja of nee?

In hetzelfde e-mailbericht stond te lezen dat het Internet een belangrijke bron van informatie zou vormen. Het gebruik van de hoofdletter duidt erop dat de maker van het bericht in de veronderstelling was dat het Internet een eigennaam betrof. Dit is simpelweg onjuist, er bestaat geen bedrijf of persoon met de naam Internet die eigenaar is van het wereldwijde web waar wij allen dagelijks gebruik van maken.


maandag 12 oktober 2015

Schrijfwijze: Haarlem's of Haarlems? Sportster of sport-ster?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: Haarlems of Haarlem's? Sportster of sport-ster?

In een artikel op decorrespondent.nl over de het verleden en de toekomst van de Europese Unie stond Haarlem's Dagblad geschreven. Deze (verkeerde) bezitsvorm staat ook wekelijks in het blad Panorama in de rubriek Wouter's onderwereld.


De s die aan het woord wordt toegevoegd duidt op een bezit. Haarlem zijn dagblad, Wouter zijn onderwereld. Voor het toevoegen van deze s geldt hetzelfde als bij meervoudsvormen. Als de klank van de klinker er niet door veranderd kan de s eraan vast, verandert het de klank, dan moet voor de apostrof gekozen worden. In het geval van medeklinkers of klinkers met een accent wordt geen gebruik gemaakt van een apostrof. In dit geval dus Haarlems Dagblad (ook nog eens een eigen naam) en Wouters onderwereld.

Sportster of sport-ster?

Zo nu en dan kom je een woord tegen dat gespeld is op een wijze waarover je je twijfels kunt hebben. Soms blijken die twijfels ongegrond. Een voorbeeld hiervan is het koppelteken in het woord sport-ster dat in één van de verhalen in het boek Verhaal halen van Mart Smeets te lezen valt.
Wat wil het geval? Zowel de schrijfwijze sportster als de schrijfwijze sport-ster kan goed zijn. Dit is afhankelijk van de persoon waarop geduid wordt. Gaat het om een vrouw die sport beoefent dan spreken we van een sportster. Gaat het echter om iemand die een ster is in zijn vak, zoals in dit geval basketballer Michael Jordan, dan spreken we van een sport-ster. Dit om te voorkomen dat er twijfel bestaat of het over geslacht of over status gaat.

maandag 5 oktober 2015

Schrijfwijze: Googlen of googelen? Geplant of gepland?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: googlen of googelen? Geplant of gepland?

In een artikel op Spitsnieuws.nl over de verborgen talenten van tv-presentator Arjen Lubach als dance-producer werd gesproken over googlen. Googlen is het werkwoord dat is ontstaan om het gebruikmaken van de internetzoekmachine Google aan te duiden. Het ultieme bewijs van de dynamiek van taal. Twintig jaar geleden kende geen enkele Nederlander heet woord googlen.

Het is misschien ook om die reden dat het woord verkeerd gespeld is. de correcte wijze is googelen. De hoofdletter van de eigen naam Google verval, zoals gebruikelijk, bij het werkwoord. Engelse woorden die op -le veranderen krijgen gebruikelijk de extra e wanneer een werkwoordsvorm zijn intrede in de Nederlandse taal doet. Denk bijvoorbeeld aan scrabbelen of shuttelen.

Geplant of gepland?


Auto-correct en andere spellingwijzers kunnen uitermate van pas komen. Het verkleint de kans op spelfouten aanzienlijk. Behalve als de verkeerde schrijfwijze die je gebruikt in andere gevallen wel juist is. Dit levert soms grappige foutjes op. Het voorbeeld uit de kop, geplant of gepland, is hiervan een goed voorbeeld. Geplant is een vervoeging van planten, hetgeen je doet met bomen en struiken wanneer je ze in je tuin plaatst. Gepland is een vervoeging van plannen, hetgeen je doet als je afspraken maakt met jezelf of anderen.

maandag 28 september 2015

Schrijfwijze: adem halen of ademhalen? gelijkspelen of gelijk spelen?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag:adem halen of ademhalen? Gelijkspelen of gelijk spelen?

Een op het eerste gezicht simpele, maar daarom niet minder belangrijke regel van de Nederlandse taal is die van de samenstelling. Samenstellingen zijn namelijk twee woorden die ook los van elkaar geschreven ieder een eigen betekenis hebben. Toch is het samenvoegen van deze woorden verplicht wanneer zij achterelkaar in een zin voorkomen. Een belangrijke reden hiervoor is dat zij afzonderlijk van elkaar een andere betekenis dan de bedoelde betekenis kunnen krijgen.

Ademhalen 

Ademhalen is een goed voorbeeld van een samenstelling waar de woorden een andere betekenis krijgen als zij los van elkaar worden geschreven. Ademhalen is een werkwoord. Maak je er adem halen van, dan betekent dat niet dat je ademhaalt, maar adem haalt, alsof je adem bij een waterput met een emmertje kunt ophalen. De betekenis verandert waardoor je niet meer zegt wat je daadwerkelijk bedoelt.

Een ander voorbeeld is gelijkspelen of gelijk spelen. Gelijkspelen doe je wanneer je bijvoorbeeld aan een voetbalwedstrijd deelneemt die in een gelijke stand eindigt. je hebt dan gelijkgespeeld. Gelijk spelen doe je als je thuiskomt en op de bank neerploft om games te spelen, je komt thuis en gaat gelijk spelen.

Op de website van Signalering onjuist spatiegebruik staat misschien wel het meest heldere voorbeeld. Het verschil tussen lang afstandsloper en langeafstandsloper. Een afstandsloper kan lang zijn maar een loper kan ook gespecialiseerd zijn in lange afstanden. Dit zijn dus twee totaal verschillende betekenissen alleen maar door het gebruik van een spatie.

maandag 21 september 2015

Schrijfwijze: van af zagen of van afzagen? Oplopen of op lopen?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: van af zagen of van afzagen? Op lopen of oplopen? 

Een interessant probleem is het wanneer drie opeenvolgende woorden op verschillende manieren kunnen worden samengevoegd. Het is gemakkelijk hierdoor in fouten te vervallen. Een uitstekend voorbeeld hiervan is van af zagen, wat de volgende samenvoegingen kan opleveren: vanaf zagen of van afzagen.

De reden waarom de juiste deze samenvoeging zo interessant is, is het enorme verschil in de uitkomst ervan. Wanneer men als uitgangspunt neemt dat iemand iets voornemens was maar uiteindelijk toch anders besloot, ofwel, hij zag ervan af, dan moet gekozen worden voor van afzagen.

In eerste instantie kozen we voor optie A, iets waar we later van afzagen.

Maakt men hier de fout (in dit geval) om niet voor de samenvoeging afzagen te kiezen dan spreekt men over het hanteren van een zaag. Als in dit voorbeeld:

Je moet de stam ervan af zagen.

Tot slot is het nog mogelijk om van en af samen te voegen tot vanaf. In combinatie met zagen is het echter nauwelijks nog een lopende zin van te maken vaak wordt het dan een zin als dit voorbeeld:

Vanaf ons balkon zagen we de zee.

Oplopen of op lopen


Samengevoegde woorden die wanneer zij los van elkaar worden geschreven een andere betekenis krijgen blijven favorieten in deze rubriek. Zo stuitte ik onlangs op de mascotte van voetbalclub FC Groningen. Hij gaat het veld oplopen.

<blockquote class="twitter-tweet" lang="nl"><p lang="nl" dir="ltr">Zooooo leuk! Ik heb net 11 Junior Club leden blij gemaakt; zij mogen zaterdag met een speler van Southampton het veld oplopen! <a href="https://twitter.com/hashtag/gaaf?src=hash">#gaaf</a> <a href="https://twitter.com/hashtag/uniek?src=hash">#uniek</a></p>&mdash; Groby (@Groby_FCG) <a href="https://twitter.com/Groby_FCG/status/620925563767754752">14 juli 2015</a></blockquote>
<script async src="//platform.twitter.com/widgets.js" charset="utf-8"></script>

Oplopen is in dit geval onjuist. Wanneer het voorzetsel op een richting aangeeft moet dit los staan van het werkwoord. Op geeft namelijk in dit geval een richting aan, de mascotte loopt het veld op. Zou het veld oplopen, dan is de ene zijde van het veld lager gelegen dan de andere zijde, alsof het een berg of heuvel betreft. Een andere betekenis van oplopen kan het besmet raken met een virus zijn, een ziekte oplopen dus.

Schrijfwijze: Bijgekomen of bij gekomen? Gevleid of gevlijd?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: bijgekomen of bij gekomen? Gevleid of gevlijd?

Een vriend van me, ook werkzaam in de tekstschrijverij, ging onlangs enkele dagen op reis. Toen hij terugkwam sms'te hij me dat hij flink was bij gekomen. Ik vroeg hem waarbij? Het al dan niet aan elkaar schrijven van (bij)gekomen levert twee totaal ongerelateerde betekenissen op.

Allereerst hetgeen mijn tekstschrijvende vriend eigenlijk bedoelde, het werkwoord bijkomen. Dit werkwoord kan op meer dan tien manieren worden gedefinieerd waarvan de definitie: tot zichzelf komen het best passend is. Hij was enkele dagen op reis gegaan en was flink uitgerust en had nieuwe energie opgedaan om weer het dagelijks leven in te gaan.

Hij schreef echter bij gekomen, los van elkaar. Dit laat zich het best vertalen als bereiken of arriveren. dit kun je zowel uitleggen in gewichtstoename, er zijn bij hem een paar kilo's bij gekomen, of in de aankomst van bezoekers, als er nog meer mensen bij komen is het terras vol. Zoals gezegd zijn beide definities verre van gelijkend.

Vlijden of vleien?


De aanleiding om over deze schrijfwijze te bloggen komt uit een boek. Ik las de afgelopen tijd namelijk Maffiamaat van Bram Moszkowicz. Een boek dat ik verder overigens met plezier gelezen heb. Al viel mij direct op dat er iets niet klopte toen ik de volgende zin las:



Zoals te zien is bedoelde de auteur dat het ego van het personage werd gestreeld. Anders gezegd was hij gevleid. Wat echter in het boek terecht is gekomen is dat hij gevlijd was. Vlijen betekent echter iets zachtjes, met beleid, neerleggen. Opnieuw twee betekenissen die verre van gelijkend zijn. De oorzaak hiervan is het gezegde in het gevlij komen. Dit is namelijk een hybride vorm, het betekent namelijk zich vlijen (neerleggen) bij een mening die niet de zijne is om het ego van een ander te strelen (vleien).

Schrijfwijze: Te herindelen of her in te delen? Komma, quote, aanhalingsteken?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: her in te delen of te herindelen? Komma, quote, aanhalingsteken?

Ik mag dan de hele dag bezig zijn met taal en schrijven, ook ik kom wel eens obstakels tegen. Iedere schrijver heeft wel een vastgeroest 'schoonheidsfoutje' in zijn taalbeheersing zitten. Zo zijn er schrijvers die consequent wezen gebruiken wanneer ze zijn bedoelen. Anderen vallen ten prooi aan spreektaalslordigheden. Ik ben geneigd woorden met een prefix verkeerd te vervoegen en ik moet goed opletten waar ik komma's plaats.

Wat is een prefix?


Het prefix is een voorvoegsel dat niet als afzonderlijk woord in de Nederlandse taal voorkomt. Dat kan ex- zijn, zoals in ex-gevangene, maar dat kan ook her- zijn, zoals in herverdelen. Zoals je al ziet is het prefix op vele manieren toepasbaar. Een prefix staat altijd vooraan het woord, voor het 'grondwoord' zoals dat in het Nederlands heet. Broertje van het prefix is het suffix dat altijd achter het grondwoord wordt geplaatst, het suffix zal ik in de toekomst indien nodig ook behandelen.

Het prefix her-


Mijn grootste struikelblok is het vervoegen van woorden met het prefix her-. Woorden als herindelen, hergebruiken of herinneren worden allen op verschillende wijzen vervoegd. Er zijn namelijk vier types, die afhankelijk van onder meer waar de klemtoon in het woord ligt worden vervoegd. Om die reden is het ook gemakkelijk om in de war te raken.

Dat woorden met het prefix her- zo moeilijk zijn is te bevestigen met één voorbeeld, herbewapenen. Dit kan namelijk op twee manieren, waarvan er bij één her los komt te staan van het woord, hetgeen tegenstrijdig lijkt met het niet afzonderlijk in de taal voorkomen van het woord 'her', te herbewapenen of her te bewapenen.

Echt moeilijk wordt het pas bij herindelen en heropvoeden (het woord waardoor ik op dit onderwerp kan), dit kan slechts op één manier, de zogenaamde scheidbare manier. Goed is dus her op te voeden en her in te delen en fout is te heropvoeden en te herindelen. Toch wordt dit vaak gedaan in teksten, hetgeen vooral aangeeft hoe moeilijk het is om het bij het juiste eind te hebben.

Om helemaal precies te zijn kun je het beste de taalgids gebruiken: http://www.dbnl.org/tekst/_taa008197301_01/_taa008197301_01_0055.php

Komma ervoor of erna?


Voor het eerst besteed ik in <em>Schrijfwijze</em> aandacht aan het juiste gebruik van interpunctie. Het gebruik van een komma in een quote om precies te zijn. Wanneer moet de komma nu binnen de aanhalingstekens worden geplaatst en wanneer erbuiten? Komma, quote, aanhalingsteken, wat is de juiste volgorde?

Wanneer de quote niet meer wordt hervat in dezelfde zin moet de komma buiten de aanhalingstekens worden geplaatst. Een voorbeeld:

"Het regent buiten", zei Lionel.

Wordt de quote hervat voordat de zin ten einde komt, dan wordt de komma binnen de aanhalingstekens geplaatst. Een voorbeeld:

Het regent buiten," zei Lionel, "maar ik moet toch de deur even uit."

Natuurlijk bestaat er een uitzondering. Wanneer een komma tot de zin behoort moet hij wel binnen de aanhalingstekens worden geplaatst. Een voorbeeld:

"Ik zie," zei Lionel, "dat het regent buiten."

Schrijfwijze: De of het WK? Op zoek of opzoek?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: De wk of het wk? Is het op zoek of opzoek?

De wk of het wk?


Hoe hoort het nu eigenlijk, de wk of het wk? Waarom zie je ze allebei wel eens verschijnen en wanneer gebruik je nu welk lidwoord? Het antwoord zit in het volledig uitspreken van de afkorting. Steeds vaker halen mensen het lidwoord dat voor wk wordt gezet door elkaar. Een voorbeeld hiervan zie je op het screenshot van NOS Teletekst onder deze uitleg. Deze verwarring is te begrijpen omdat, in tegenstelling tot bijna alle andere afkortingen, wk zowel enkelvoud als meervoud kan zijn.

Daarmee is ook direct de uitleg gegeven over het verschil. We spreken over de wk als we spreken over wereldkampioenschappen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor de wk afstanden bij het schaatsen. Hier worden twaalf titels uitgedeeld, binnen het wereldkampioenschapsweekend wordt om verschillende wereldtitels gestreden, er zijn dus meerdere kampioenschappen. Ingewikkelder wordt het als we over allround schaatsen praten. In een weekend worden de wk allround gehouden, er is immers een mannentoernooi en een vrouwentoernooi, twee titels. Iedere toernooi op zich wordt echter weer aangeduid als het wk allround (voor mannen of voor vrouwen).


Op zoek of opzoek?


Sommige schrijfwijzen zijn gewoon ronduit fout. Zo komt het heel vaak in de Nederlandse taal voor de de samenvoeging opzoeken verkeerd wordt gebruikt. Samenvoegen is een onderdeel van de Nederlandse taal die soms te ver doorslaat. Hoewel samenvoegen het schrijven bevordert kan het soms namelijk tot grote verwarring leiden. Vooral wanneer zowel de losse als de samengevoegde versie een andere betekenis hebben.

Wanneer je iets zoekt, dus ergens naar op zoek bent, dan is dat iets anders dan wanneer je iets aan het opzoeken bent. In het eerste geval wil je iets dat je niet hebt graag hebben, in het tweede geval wil je iets dat je wel hebt of wat wel voor handen is even naar voren halen. Het ligt ergens verstopt, je moet het alleen nog even opzoeken. Vooral op sociale media is deze fout vaak terug te vinden. Dit is voornamelijk te wijten aan het feit dat autocorrectie niet opgaat omdat opzoek dus ook een bestaand woord is.

De verschillen in een voorbeeld:

Wil je dat ik het even voor je opzoek?

Ik ben op zoek naar een nieuwe jas.

Schrijfwijze: Eredivisie, een hoofdletter, hoewel of ondanks dat

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: Eredivisie of eredivisie en ondanks dat of hoewel.


Hoofdletter, ja of nee?


Schrijf je eredivisie of Eredivisie? Topklasse of topklasse? Hoe hoort het eigenlijk. Is eredivisie een soortnaam of een eigennaam? Wat is eigenlijk het verschil tussen een soortnaam en een eigennaam? Gaat het niet in beide gevallen om een zelfstandig naamwoord? Die vragen borrelden op toen het gezaghebbende Onze Taal deze tweet stuurde.



Het verschil tussen een soortnaam en een eigennaam is minimaal maar niet te onderschatten. Het klopt inderdaad dat zowel soortnamen als eigennamen zelfstandig naamwoorden zijn. Het verschil is echter dat een soortnaam een zelfstandig naamwoord beschrijft waarvan er meerdere zijn (een soort dus). Denk aan woorden als: tafel, stoel, berg of rivier. Een eigennaam daarentegen beschrijft iets dat uniek is in zijn soort, er is er maar één van. Gaat het een soortnaam dan is een hoofdletter niet gewenst. Gaat het echter een eigennaam dan hoort een hoofdletter wel te worden gebruikt.

Denk bij eigennamen aan verenigingsnamen zoals Feyenoord of Vitesse. Ook de naam van een persoon (zoals jouw eigen naam), een gebouw, een stad of plaats valt hier over het algemeen onder. De eredivisie en topklasse vallen hier niet onder. Het is waar dat er maar één eredivisie voetbal is en de KNVB om die reden heel graag in zijn eigen documenten over 'de Eredivisie' spreekt. Toch zijn er meerdere eredivisies in de  Nederlandse sportwereld. Zo bestaat er een eredivisie handbal, een eredivisie squash en een eredivisie tafeltennis. Hetzelfde geldt voor ereklasse, hoofdklasse, topklasse en league, allen zijn in meerdere sporten te vinden. Dit verklaart ook waarom bijvoorbeeld NOS nog altijd voor een kleine letter kiest.



Dit betekent dus dat men niet van een eigennaam kan spreken. Eredivisie en topklasse zijn dus soortnamen. Eredivisie en topklasse zijn dus uitsluitend van hoofdletter voorzien wanneer het aan het begin van een zin staat.

Overigens staat de competitie los van Eredivisie CV, een coöperatie waarin de ploegen sinds 1997 verenigd zijn om gezamenlijk zaken te doen. Dit is wel een eigennaam.

Ondanks dat of hoewel?


Een kleine persoonlijke ergernis is de toenemende mate waarin ik het gebruik van 'ondanks dat' zie en hoor in de Nederlandse taal. Hiermee wordt verwezen naar een feit dat een bepaalde uitkomst in de hand werkt terwijl die uitkomst uiteindelijk in de praktijk niet uit bleek te komen.

Een voorbeeld: "Ondanks dat hij tien uur had geslapen, voelde de schrijver zich vermoeid."

Hierbij moet ik vooropstellen dat 'ondanks dat' niet verboden en ook zeker niet fout is. Het is echter ontzettend lelijk. Het is spreektaal die de schrijftaal niet verbetert. Ondanks dat is minder direct dan hoewel. Dat komt omdat ondanks een voorzetsel is en hoewel een voegwoord. Voorzetsels voegen zinnen alleen samen wanneer zijn in combinatie met een voegwoord worden gebruikt, het voegwoord 'dat' in dit geval. Hiermee is direct de omslachtigheid van het gebruik ervan uitgelegd.

Hoewel is een vlottere vervanger van het ouderwetse ofschoon. Hoewel is daarom geen oubollig woord en kan prima gebruikt worden om 'ondanks dat' te vermijden.