Schrijfwijze: wilde of wilden? New Yorks of New-Yorks?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: wilde of wilden? New Yorks of New-Yorks?

Op een groot blog voor Feyenoordfans, waarvan de naam in het screenshot hieronder staat, viel een veel gemaakte fout op. Slaat het werkwoord willen nu op wij of op redactie? Het goede antwoord is dat het onderwerp in deze zin wij is en het werkwoord dus in meervoud moet worden vervoegd: wij wilden.

New Yorks of New-Yorks?

Hoewel woorden uit het Engels over het algemeen in het Nederlands een koppelteken krijgen, bestaan er in aardrijkskundige namen uitzonderingen. Wordt een samenstelling in de eigen taal zonder koppelteken geschreven dan nemen we dat in het Nederlands ook bij de afgeleide vormen (New Yorkse is afgeleid van New York) over. In dit voorbeeld uit een wat ouder literair Nederlands boek is dus geen koppelteken nodig. 

Schrijfwijze: klassenuur of klasse-uur? Cijfers of letters?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: klassenuur of klasse-uur? Cijfers of letters?

In de Nederlandse vertaling van het boek 11/22/63 van Stephen King stond een opvallende zin. In die zin werd het woord klassenuur (waarmee de juiste schrijfwijze al verklapt is) op twee manieren gespeld. Hoewel hier met taal gespeeld wordt door de auteur en de verschillende manieren om het woord te schrijven met opzet worden gebruikt, is het belangrijk om aan te geven dat klassenuur slaat op een uur van de klas, bijvoorbeeld op scholen.

Cijfers of letters?

In het boek Hoe sterk is de eenzame schaatser van Erik Dijkstra stond een mooi voorbeeld van lelijk taalgebruik. Het gaat hier om de manier waarop met getallen wordt omgegaan in tekst. Aan te raden is om bij duizendtallen een punt te gebruiken voor na het duizendtal (al klinkt dit krom). Dat betekent dus dat bijvoorbeeld 1.500 of 30.000 de leesbaarheid vergroot ten opzichte van 1500 of 30000. In een eerdere post op Schrijfwijze gaven we ook al eens aan dat tientallen en getallen onder de twintig bij voorkeur in zijn geheel worden uitgeschreven.

Schrijfwijze: gebeurt of gebeurd? Kik of Kick?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: gebeurt of gebeurd? Kik of kick?

Infonu.nl is een soort Nederlandse tegenhanger van Wikipedia, een online encyclopedie die door iedereen geschreven en bewerkt kan worden. Dit brengt met zich mee dat er zo nu en dan een taalfout insluipt. In dit geval betreft het een fout die velen maken. De klank van de tegenwoordige tijd van gebeurt is nagenoeg hetzelfde als die van het voltooid deelwoord gebeurd. De beide schrijfwijzen worden dan ook weleens door elkaar gehaald. Gebeurt is altijd de juiste schrijfwijze als de gebeurtenis bezig is of nog moet komen. Is het al geweest, dan is het dus gebeurd.

Kik of kick?

Op interviewblog verseoverpeinzingen.nl stond te lezen dat één van de geïnterviewden daar een kik van kreeg. Hoewel kik een keurig Nederlands woord is, is dit niet het woord dat bedoeld werd. Wanneer ons namelijk ergens opgewonden door voelen dan krijgen we een kick, afgeleid van het Engels. Een kik is het maken van een zacht, flauw geluid.

Schrijfwijze: gemountainbiked of gemountainbiket? Voorbereid of voorbereidt?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: gemountainbiked of gemountainbiket? Voorbereid of voorbereidt?

In het onderstaande voorbeeld, uit een bestsellende thriller waar ongeveer een half miljoen exemplaren van zijn verkocht, zien we een zogenaamde kofschipfout. Engelse woorden die zijn vernederlandst blijken vaak problemen op te leveren bij de vervoeging. Dat komt vaak omdat, zoals in dit geval, de enkelvoudsvorm niet eindigt op een k maar op een e, ik mountainbike. Toch wordt het voltooid deelwoord van mountainbiken bepaald aan de hand van de stam mountainbik, waardoor men dus ook spreekt voor gemountainbiket.

Voorbereid of voorbereidt?

Voltooid deelwoorden die gelijk zijn aan een werkwoordsvorm zijn altijd lastig. Het werkwoord voorbereiden is daar een voorbeeld van. De eerste persoon enkelvoud is hierbij gelijk aan het voltooid deelwoord. Dit betekent echter niet dat het voltooid deelwoord ook altijd de juiste vorm is, zoals we hier zien in een voorbeeld op een website over Amerikaanse sporten. De zin staat namelijk in tweede persoon enkelvoud. De verwarring wordt gezaaid door het gebruik van het woord zich, wat (onterecht) de illusie van een voltooid deelwoord wekt.

Schrijfwijze: n eraf? Of n erbij?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: n eraf? Of n erbij?

Wanneer gebruik je nu sommige en wanneer sommigen? Vele of velen? Of zoals in het onderstaande voorbeeld, beide of beiden? De meervouds-n wordt bij deze woorden alleen gebruikt wanneer zij slaan op personen. Bijvoorbeeld in de zin: Henk en Piet zijn beiden voorbeelden. Wanneer het slaat op dingen of dieren, dan wordt de n achterwege gelaten. In een blogpost op een ondernemersplatform vonden we een dergelijke fout: Kijk maar eens naar Airbnb en Uber. Beide hebben zij...

Of n erbij?

Waar in het vorige voorbeeld de n eraf moest, zien we even verderop in dezelfde blogpost juist een voorbeeld van een n die erbij moet. Dit is namelijk exact dezelfde regel als in het voorbeeld maar dan in omgekeerde volgorde. Hier wordt namelijk wel over personen gesproken. Doordat het werkwoord in de meervoudsvorm staat, zijn, moet dus ook het onderwerp, diegenen, in het meervoud.

Schrijfwijze: b.v. of bijvoorbeeld? Wel of geen maar?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: b.v. of bijvoorbeeld? Wel of geen maar?

Het gebruik van afkortingen in teksten anders dan voor eigen gebruik zijn altijd af te raden. In dit moppenboek wordt bijvoorbeeld afgekort tot b.v. Dit wekt de suggestie van een luie schrijfstijl en is, hoewel het niet fout is, altijd af te raden. Het gebruik van afkortingen verslechtert bovendien de leesbaarheid van teksten, hetgeen verhalen nooit ten goede komt.

Wel of geen maar? 

In dit voorbeeld, van Bright.nl, wordt getoond hoe overbodig woordgebruik eruit ziet. Een zin beginnen met een voegwoord is sowieso geen mooie stijlvorm en is hier zelfs volstrekt onnodig. Wanneer het woord 'maar' aan het begin van de laatste zin wordt weggelaten wordt namelijk exact dezelfde boodschap gegeven. 

Schrijfwijze: naturaliseren of neutraliseren? Drie-en-tachtig of drieëntachtig?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: naturaliseren of neutraliseren? Drie-en-tachtig of drieëntachtig?

In het veelbesproken boek Hoe sterk is de eenzame schaatser van Erik Dijkstra staat in de inleiding dat Hans van Helden werd geneutraliseerd tot Fransman. Dit is ronduit fout. Neutraliseren is het wegnemen van de werking. In deze zin wordt echter naturaliseren bedoeld, het verkrijgen van het staatsburgerschap van een land dat niet het eigen land is.

Drie-en-tachtig of drieëntachtig?

Uit een zeer kort verhaal van verhalenkoning A.L. Snijders, wekelijks op Radio4, komt een voorbeeld dat voor de verandering eens een goede wijze in plaats van een foute schrijfwijze laat zien. Getallen boven de twintig die geen tientallen of honderdtallen zijn mogen volgens de regel in cijfers worden beschreven. Soms kiest men er echter voor om toch letters te gebruiken. Getallen worden dan als samenvoeging geschreven, bijvoorbeeld zesennegentig. Wanneer echter de getallen twee of drie echter als eerste worden genoemd dient echter een koppelteken te worden gebruikt. Het zijn namelijk geen tweeën en drieën maar twee -en en drie -en.

Schrijfwijze: die of dat? Meervoudfout?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: die of dat? Meervoud fout?

Het gebruik van aanwijzend voornaamwoorden lijkt men in Nederland moeilijker te vinden dan vroeger. Welk van deze aanwijzend voornaamwoord (die, deze, dit of dat) gebruik je nu in welk geval? De simpele regel die hiervoor geldt is kijken naar het lidwoord dat ervoor staat. In dit voorbeeld gaat het om 'het' bedrijf. Bij het-woorden horen dit en dat. Bij de-woorden horen deze en die, net zoals dat geldt voor elke meervoudsvorm.

Meervoudfout

Het is niet gemakkelijk om Amerikaanse teams in Nederlandse teksten te besprken. Want wat is vaak het geval, Amerikaanse sportteams hebben vaak een meervoudsnaam, bijvoorbeeld New York Knicks. Dit wekt de suggestie dat daarom ook werkwoordsvormen in meervoud geschreven moeten worden. Toch is dit niet altijd juist. Het onderscheid dat wordt gemaakt heeft te maken met het verschil tussen de club en de leden.

In deze twee voorbeelden, de eerste van NU.nl, de tweede van AD.nl, zien we het verschil. De tweede, van AD.nl is in dit geval de juiste. De coach is weliswaar ontslagen, maar niet door alle Knicks. Hij is ontslagen door de vereniging (al kan een vereniging eigenlijk niemand ontslaan, dat kunnen alleen mensen, maar zie daarvoor een eerdere blogpost), AD maakt dit handig duidelijk door het woord basketbalclub voor de naam te zetten.

Schrijfwijze: lidwoorden en afkortingen? Dubbelop?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: lidwoorden en afkortingen? Dubbelop?

Lidwoorden voor afkortingen plaatsen is niet altijd even gemakkelijk. De allermoeilijkste is misschien wel de NRC, simpelweg omdat er vele redenen aan te voeren zijn waarom het NRC ook zou kunnen. Toch geniet de NRC de voorkeur. NRC is namelijk de afkorting van Nieuwe Rottterdamsche Courant. Het lidwoord slaat altijd op het belangrijkste zelfstandig naamwoord in een afkoting, in dit geval courant. Omdat het de courant is, is het dus ook de NRC. Zoals ook deze bekende columnist van de krant het schrijft.

Dubbelop?

Diezelfde bekende columnist gaat overigens ook wel eens de fout in. Zo heeft hij het bijvoorbeeld over een rechtstreekse live verbinding. In deze drie woorden zijn twee fouten te ontdekken. Allereerst ontbreekt het koppelteken tussen live en verbinding, live-verbinding. De tweede is echter het dubbele gebruik van rechtstreeks. Live betekent namelijk ook rechtstreeks. Het twee keer zeggen van hetzelfde wordt ook wel een tautologie genoemd. Het woord rechtstreekse was in dit geval overbodig.

Schrijfwijze: spatie, ja of nee? 12e of twaalfde?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: spatie ja of nee? 12e of twaalfde? 

Spatiegebruik is al vaak besproken in deze serie. Meestal wordt een spatie onjuist gebruikt, zo ook in dit geval op een website vol marketingtips. De regel in de Nederlandse taal is dat wanneer woorden aan elkaar geschreven kunnen worden, dat ook moet gebeuren. In dit geval spreken we dus over marketingcampagnes. Wanneer je het niet zeker weet, probeer dan een ander, vergelijkbaar woord ervoor in de plaats te zetten wat het makkelijker maakt. Denk in dit geval bijvoorbeeld aan verkiezingscampagnes.

12e of twaalfde?

Steeds vaker gebruikt men cijfers om een getal uit te drukken in plaats van het cijfer uit te schrijven. Dit is op zichzelf niet fout hoewel getallen van één tot en met twintig evenals tientallen en honderdtallen stylistsch mooier zijn in woord dan in getal. Kiest men er echter voor om toch de getallen te gebruiken, wees dan consequent. In dit geval, van de webstiee Bright.nl, zien we binnen tien woorden afstand 12e en vierde gebruikt worden. Beter zou in dit geval het gebruik van het woord twaalfde zijn geweest.

Schrijfwijze: omarmt of omarmd? Als of dan?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: omarmt of omarmd? Als of dan?

Het voltooid deelwoord is momenteel misschien wel de taalregel die het slechtst wordt toegepast in de Nederlandse taal. Wanneer deze regel niet goed wordt aangeleerd is hij ook ontzettend moeilijk te begrijpen. In dit voorbeeld, uit een boek over drugscrimineel Charles Z. zien we dat de FIOD werd omarmt. De bekende kofschip-regel (of voor de jongeren: kofschiptaxietje of xtc-koffieshopje) leert ons dat de letter m van omarmen een zogenaamde stemhebbende klank is, hij komt immers niet in kofschip voor. Wanneer een dergelijk werkwoord wordt vervoegd tot voltooid deelwoord dan eindigt deze altijd op een d. Een andere manier om dit te onthouden is door er verleden tijd van te maken, omarmde. Hier is de d duidelijk hoorbaar, wat het gemakkelijker onthouden maakt. Omarmt wordt overigens ook niet door een spellingchecker als fout aangemerkt, in tegenwoordige tijd bestaat omarmt namelijk wel als woord.

Als of dan?

Wanneer gebruik je als en wanneer gebruik je dan? Ook dit is een regel die steeds minder vaak goed wordt toegepast. In dit specifieke voorbeeld, uit hetzelfde boek over Charles Z. wordt bij een vergelijking dan gebruikt. Het gebruik van het woord dan is echter alleen juist wanneer een overtreffende trap wordt beschreven. Dit betekent dus dat in dit onderstaande voorbeeld (een vergelijking), dat er zo'n grote als, in plaats van zo'n grote dan, geschreven had moeten worden.

Schrijfwijze: Qua of kwa? Wie schrijft?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: Qua of kwa? Wie schrijft?

In een nieuwsbrief werd een oproep geplaatst. De oproeper in kwestie wilde zijn website graag verbeteren kwa uitstraling. De moeilijkheid in een woord als qua, wat de juiste spelling is van het woord, zit hem in het feit dat het nimmer is gemoderniseerd tijdens één van de vele herzieningen van de Nederlandse taal. Qua wordt al sinds de negentiende eeuw op dezelfde wijze gespeld.

Wie schrijft?

In een artikel op Bright.nl werd een aantal feiten uit een onderzoek opgesomd. Het onderzoek werd gedaan en gepubliceerd door een Duits consultancybureau. Het is dan ook verleidelijk om te denken dat het consultancybureau het onderzoek ook schreef.

Deze, veel voorkomende, onjuistheid noemt men ook wel antropomorfisme. Hierbij worden menselijke eigenschappen toegekend aan dingen of dieren. Een consultancybureau kan niet schrijven, een werknemer of onderzoeker van het consultancybureau kan dit echter wel.