Schrijfwijze: Istanbul of Istanboel? Guru of goeroe?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: Istanbul of Istanboel? Guru of goeroe?

Steeds vaker zien we steden in het buitenland volgens de 'originele' schrijfwijze in teksten opgenomen worden. Dat betekent dat we de namen niet langer vernederlandsen zoals gebruikelijk was. In dit voorbeeld van Teletekst zien we bijvoorbeeld Istanbul in plaats van Istanboel. In de Nederlandse taal worden beide schrijfwijzen goedgekeurd.

Guru of goeroe?

In een vactureomschrijving op Indeed.nl werd gevraagd om een Guru. Dit is een veel voorkomende fout bij woorden die in een andere taal dan het Nederlands hetzelfde klinken, men is dan geneigd te denken dat de schrijfwijze ook hetzelfde is. Toch is de Engelse guru in het Nederlands gewoon een goeroe. 

Schrijfwijze: met name of met namen? Fulltime zakenman of fulltimezakenman?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: met name of met namen? Fulltime zakenman of fulltimezakenman?

In het boek Nederland in twaalf moorden, geschreven door Jan Blokker en zijn twee zonen viel de spelling met namen op. Het woord name is afgeleid van het woord naam. De meervouds -n moet dus altijd achterwege gelaten worden. Ook wanneer het over personen gaat.

Fulltime zakenman of fulltimezakenman?

In hetzelfde boek werd gesproken over een fulltimezakenman. Dit wekt de suggestie dat de man in fulltimezaken handelt. In werkelijkheid is hij natuurlijk als zakenman fulltime bezig met zakendoen. Dit is een voorbeeld van te veel willen samenvoegen, een gevolg van de Nederlandse regel dat samenvoegen indien mogelijk altijd de voorkeur krijgt.

Schrijfwijze: en, ja of nee? Voor, ja of nee?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: en, ja of nee? Voor, ja of nee?

Schrijven is schrappen. Het is één van de belangrijkste regels waar mensen die met schrijven hun inkomen verdienen zich aan houden. In het volgende voorbeeeld, gezien op Bright.nl, zien we hier een goed voorbeeld van. Het voegwoord 'en' dat hier aan het begin van de zin staat is eigenlijk overbodig geworden doordat het een begin is. Was de punt weggelaten en waren de twee zinnen daadwerkelijk aan elkaar gevoegd, dan had het woord een functie. En als eerste woord van een zin is zelden echt nodig.

Voor, ja of nee?

Ook van Bright.nl komt het voorbeeld over het ervaren van gewichteloosheid. Dit zou men in de toekomst enkele minuten kunnen doen. Al vond de auteur van het artikel dat het 'voor enkele minuten' kon. Voor is hier overbodig. Probeer altijd de kortste manier om je boodschap weer te geven te kiezen, zonder daarbij in vaagheden te vervallen.

Schrijfwijze: komma gebruiken? Maar of echter?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: komma gebruiken? Maar of echter?

Dat de Nederlandse taal verwarrend kan zijn heeft veel te maken met het feit dat op vrijwel elke taalregel uitzonderingen of onderscheid kan worden gemaakt. Bijvoorbeeld de regel van de komma tussen bijvoegelijke naamwoorden. Die gebruik je alleen wanneer de betreffende woorden even veel waard zijn voor het zelfstandig naamwoord. In dit voorbeeld uit een werkopdracht zien we dat iemand op zoek is naar sterke, korte teksten.

Je kunt makkelijk ontdekken of de komma gebruikt moet worden door de bijvoegelijk naamwoorden in gedachte om te draaien. Betekent de zin dan nog hetzelfde, dan komt er een komma. In dit geval kun je ook van korte, sterke teksten spreken.

Maar of echter?

In twee artikelen die nagenoeg tegelijk verschenen op DeCorrespondent.nl viel het gebruk van 'maar' aan het begin van de zin wordt gebruikt. De discussie of dit mooi is of niet woedt al heel lang en zal voorlopig nog wel gevoerd blijven worden. Wil je dit voorkomen, gebruik dan in veel gevallen het woord echter.

In voorbeeld 1: De gesprekken zijn echter...

In voorbeeld 2: Er zijn echter...

Schrijfwijze: ervan uit of er vanuit? Zuid Amerika of Zuid-Amerika?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: ervan uit of er vanuit? Zuid Amerika of Zuid-Amerika?

In het volgende voorbeeld van AD.nl zien we de verwarring die kan ontstaan als drie woorden die op verschillende wijzen kunnen worden samengevoegd achter elkaar staan. Want, welke is dan de juist?

In dit geval hoort van bij er en uit bij gaat. Dit betekent dus dat in samenvoegingen iemand ervan uitgaat en niet er vanuit gaat.

Zuid Amerika of Zuid-Amerika?

Koppeltekens en geografische bestemmingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in de Nederlandse taal. Koppeltekens worden zowel gebruikt bij tweedelige aardrijkskundige namen als bij namen waarvan het eerste deel een windstreek is, dus noord, oost, zuid en west. In dit voorbeeld van een freelancersplatform hadden dus ook de namen Zuid-Amerika en Zuid-Afrika moeten staan.

Schrijfwijze: poste of postte? Bekroont of bekroond?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: poste of postte? Bekroont of bekroond?

In een reactie op een bekend sportblog schreef iemand dat hij gisteren poste. Het werkwoord posten betekende in het verleden dat je een brief in een brievenbus stopte. Het kon ook betekenen dat je ergens de wacht hield.

Tegenwoordig is daar een derde betekenis bijgekomen, het reageren op een bericht op internet, afgeleid van het Engels. Wanneer we Engelse woorden vernederlandsen en gaan vervoegen gelden de gebruikelijke Nederlandse regels. Dat betekent dus dat we naar de stam kijken (post) wanneer we gaan vervoegen. Dit betekent daarom dus dat de verleden tijd postte moet zijn.

Bekroont of bekroond?

Voltooid deelwoorden worden steeds vaker door Nederlanders verward met tegenwoordige tijd in de tweede persoon enkelvoud. Dit komt omdat we het verschil tussen een d of een t op het eind bijna niet meer horen in onze uitspraak. Zo kan het dus dat in de kop van een artikel op een platform voor start-ups staat dat zo'n bedrijf is bekroont als. De juiste wijze is uiteraard is bekroond als.

uiteraard geldt dat wanneer je in de tegenwoordige tijd schrijft het woord wel op een t eindigt: jij bekroont hem.

Schrijfwijze: in? Opzoek of op zoek?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: in? Opzoek of op zoek?

Op quotenet.nl is een schrijfwijze te vinden die niet fraai te noemen is. Een bekende Nederlandse topscheidsrechter heeft volgens Quote vastgoed in zijn winkels. Dit wekt de illusie dat je naar de winkel toe kunt gaan en er vastgoed kunt kopen. Beter zou het zijn als werd geschreven dat hij vastgoed heeft in de vorm van zijn winkels.

Opzoek of op zoek?

Het verschil tussen opzoek en op zoek is misschien wel de meest voorkomende schrijffout in de Nederlandse taal. Dat is ook logisch want beide schrijfwijzen zijn correct, maar beide betekenen wel iets anders. Tel daar de regel van samenvoegingen bij op en de fout is snel gemaakt. In een werkomschrijving stond het volgende voorbeeld.

Deze vorm van opzoek is een vervoeging van het werkwoord opzoeken zoals je dat doet in een archief. Je gaat iets opzoeken. De vraagsteller bedoelt echter dat hij iets of iemand zoekt. hij is op een zoektocht of op zoek.

Schrijfwijze: werkloos of werkeloos? Chinees of chinees?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: werkloos of werkeloos? Chinees of chinees?

De schrijfwijze van werkloos kan voor veel verwarring zorgen. Velen schrijven werkeloos en dat is niet vreemd. Ook de schrijfwijze met een e is namelijk een bestaande vorm in de Nederlandse taal. Om de juist vorm voor de juiste zin te gebruiken moet men aan slechts één ding denken: gaat het om iemand zonder werk (werkloos) of iemand die in zijn geheel niets doet (werkeloos)? Dit voorbeeld van Elsevier.nl laat dus zien hoe het niet moet.

Chinees of chinees?

De Chinees kan slaan op een persoon van Chinese afkomst maar ook op een restuarant. Voor de schrijfwijze maakt dit echter geen verschil, in beide gevallen moet een hoofdletter worden gebruikt. In deze zin uit een column op het muziekblog Nieuweplaat.nl is de verwarring duidelijk te zien.

Schrijfwijze: jongeman of jonge man? Behalve mij of ik?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: jongeman of jonge man? Behalve mij of ik?

Samenvoegingen, wat kunnen we er nog over zeggen dat nog niet in eerdere posts op Schrijfwijze is gezegd. Bijvoorbeeld dat twee woorden die zowel los van elkaar las in samenvoeging hetzelfde betekenen altijd samengevoegd dienen te worden. In dit voorbeeld van decorrespondent.nl zijn jonge en man gemakkelijk samen te voegen tot jongeman.

Behalve mij of ik?

Sommige schrijfwijzen kunnen je flink in de war brengen. Behalve ik en behalve mij zijn allebei juist, maar in welke context gebruik je welke wijze. Behalve mij gebruik je wanneer je niet refereert aan het onderwerp van de zin. In dit voorbeeld uit het boek 22-11-1963 lezen we: '...behalve mij was helemaal niemand op het fabrieksterrein.' Wanneer je deze zin in andere volgorde zet zien we: 'Niemand was op het fabrieksterrein, behalve ik.' Ik (in de foute zin 'mij') slaat dus wel degelijk op het onderwerp.

Schrijfwijze: terug brengt of terugbrengt? Beducht of bedacht?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: terug brengt of terugbrengt? Beducht of bedacht?

Samenvoegingen zijn inmiddels al vele malen besproken op Schrijfwijze. Terugbrengen is één van de vele voorbeelden hiervan, de wijze zoals in het voorbeeld, uit een toptienlijstje van Stephen Kingboeken, is fout.

Beducht of bedacht?

Soms is niet het woord zelf, maar het gebruik ervan verkeerd. Dit heeft veel te maken met het door elkaar halen van spreek- en schrijftaal. In de Nederlandse vertaling van het boek 11/22/63 stond te lezen dat de hoofdpersoon bedacht op nog meer trucs was.

Op het eerste gezicht lijkt dit fout. Men is geneigd te denken dat de auteur hier niet bedacht maar beducht bedoelt. Deze fout is in de Nederlandse spreektaal gekropen. Ergens beducht voor zijn betekent bang zijn of vrezen voor, terwijl ergens bedacht op zijn betekent dat je voorbereid bent op.

Schrijfwijze: startups of start-ups? Zijn?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: startups of start-ups? Zijn?

Beginnende bedrijfjes, hoe noem je die eigenlijk? Uit de Verenigde Staten is een term over komen waaien die vaak gebruikt wordt, zoals in deze opdrachtomschrijving op een freelancersplatform. De juiste wijze is ook niet gemakkelijk omdat in Amerika start up inmiddels ook is verbasterd tot startup. In Nederland houden we vooralsnog de gebruikelijke regel aan die we gebruiken wanneer we twee Engelse woorden die samen één woord vormen in het Nederlands aan: start-ups.

Edit: Inmiddels is 5 jaar na publicatie van deze post de regel er niet duidelijker op geworden en worden start-up en startup nog altijd beide als mogelijke schrijfwijze goedgekeurd. 

Zijn?

Soms gaan we op het Schrijfwijzeblog in op zinnen die niet perse fout zijn, maar er gewoon lelijk zijn. Zoals deze zin in de biografie over voetbaltrainer Henk de Jong op Wikipedia. Hier is een vreemde dubbelzegging gebruikt. Het spreekt namelijk voor zich dat De Jong aan De Jongs trainerscarrière begon. Beter is hier: 'Zijn trainerscarrière begon De Jong bij Drachtster Boys.'

Schrijfwijze: die of dat? Maar teveel?

Taal mag dan een dynamisch iets zijn, sommige schrijfwijzen zijn gewoon fout. Andere zijn verschrikkelijk lelijk. In de serie Schrijfwijze neem ik zo nu en dan een aantal foute woorden en zinnen onder de loep die mij opvallen. Vandaag: die of dat? Maar teveel?

Op Schrijfwijze bespraken we al eerder het verschil tussen die en dat. verwijs je naar de-woorden, dan gebruik je die. Wanneer je het hebt over het-woorden, zoals het bedrijf in dit voorbeeld van een freelancersplatform, dan gebruik je dat. 'Je kunt ook een bedrijf inhuren dat..'

Maar teveel?

Wanneer je schrijft dan is het belangrijk dat je een goede balans vindt in de mate waarin je woorden herhaalt. Soms kan er kracht schuilen in herhaling, maar vaker werkt het juist storend. Gebruik daarom synoniemen of laat worden weg. In dit voorbeeld, van hetzelfde freelancersplatform, kunnen zowel de eerste als de tweede maar gemakkelijk worden weggelaten zonder dat de zin zijn kracht verliest maar zelfs sterker wordt.